Gốc Strobilurin – Hoạt chất thuốc trừ nấm hiện đại, hiệu quả và đa năng trong nông nghiệp

1. Gốc Strobilurin là gì?

Gốc Strobilurin là nhóm hoạt chất thuốc trừ nấm được phát triển dựa trên hợp chất tự nhiên được phân lập từ các loại nấm gỗ mục thuộc chi Strobilurus vào những năm 1970. Hoạt chất Strobilurin đầu tiên được phát hiện là Strobilurin-A, sau đó các dẫn xuất tổng hợp như azoxystrobin, pyraclostrobin, kresoxim-methyl, trifloxystrobin… được phát triển và thương mại hóa từ những năm 1990, trở thành nhóm thuốc trừ nấm phổ biến toàn cầu.

2. Cơ chế tác động đặc biệt của Strobilurin

Strobilurin thuộc nhóm QoI (Quinone outside Inhibitors) – có cơ chế ức chế rất đặc hiệu tại vị trí quinol oxi hóa (Qo site) trên phức hợp cytochrome bc1 trong ty thể của tế bào nấm. Cơ chế này làm ngăn chặn quá trình truyền electron giữa cytochrome b và cytochrome c1, từ đó ức chế hô hấp tế bào, làm giảm tổng hợp ATP – nguồn năng lượng quan trọng cho sự sống của nấm. Kết quả là tế bào nấm bị suy kiệt năng lượng và chết đi.

Điểm đặc biệt là cơ chế này rất khác biệt so với các nhóm thuốc trừ nấm khác, giúp Strobilurin có phổ tác động rộng, hiệu quả nhanh và ít gây ảnh hưởng đến cây trồng.

3. Ưu điểm vượt trội của thuốc trừ nấm gốc Strobilurin

• Phổ tác động rộng: Có thể kiểm soát nhiều loại bệnh nấm phổ biến như mốc sương, rỉ sắt, đốm lá, cháy lá, bệnh thán thư, bệnh gỉ sắt trên nhiều loại cây trồng như lúa, ngô, đậu tương, khoai tây, rau củ và cây ăn trái.
• Tính hệ thống và bán hệ thống: Thuốc có thể được cây hấp thu và vận chuyển qua các mô, bảo vệ cả phần lá mới mọc chưa bị phun thuốc, giúp phòng bệnh hiệu quả hơn.
• Tác dụng kích thích sinh trưởng: Ngoài khả năng diệt nấm, Strobilurin còn thúc đẩy quá trình quang hợp, tăng cường hoạt động enzyme nitrate reductase, giúp cây tăng trưởng khỏe mạnh, chịu hạn và stress tốt hơn, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng nông sản.
• Thời gian tác động nhanh, hiệu quả kéo dài: Giúp giảm số lần phun thuốc, tiết kiệm chi phí và công sức cho người nông dân.

4. Các hoạt chất gốc Strobilurin phổ biến và ứng dụng thực tế

Một số hoạt chất Strobilurin nổi bật gồm:

• Azoxystrobin: Thuốc trừ nấm phổ biến nhất, dùng cho nhiều loại cây trồng và bệnh khác nhau.
• Pyraclostrobin
• Kresoxim-methyl: sản phẩm Bolivar 500WG – Công ty TNHH Western Agrochemicals hoặc Map Rota – Mappacific Singapor
• Trifloxystrobin
• Picoxystrobin
• Fluoxastrobin
• Mandestrobin và Metominostrobin cũng là các dẫn xuất được nghiên cứu và ứng dụng.

Những hoạt chất này thường được phối trộn trong các sản phẩm thương mại, có thể dùng đơn lẻ hoặc kết hợp với các nhóm thuốc khác để tăng hiệu quả và giảm nguy cơ kháng thuốc.

5. Bảng So Sánh Các Hoạt Chất Nhóm Strobilurin (QoI) 🔍

Hoạt chất	Đặc điểm nổi bật	Ghi chú / Ứng dụng phổ biến
Azoxystrobin	Phổ rộng, diệt được nhiều loại nấm bệnh; lưu dẫn mạnh, thấm sâu, bảo vệ lâu dài	Sử dụng nhiều cho lúa, rau màu, cây ăn trái; đặc trị đạo ôn, phấn trắng, sương mai…
Pyraclostrobin	Tác động kép: phòng và trị; có thêm hiệu ứng kích thích sinh trưởng (hiệu ứng xanh)	Rất phổ biến trong nông nghiệp công nghệ cao; kết hợp với Epoxiconazole trong nhiều SP
Kresoxim-methyl	Hoạt tính cao, lưu dẫn tốt nhưng ít di chuyển trong cây	Dùng nhiều cho nho, dưa, cà chua; kiểm soát tốt phấn trắng, rỉ sắt
Trifloxystrobin	Lưu dẫn tốt trên bề mặt lá; hiệu lực mạnh ngay sau khi phun	Thường kết hợp với Tebuconazole; dùng cho lúa, rau, hoa màu
Picoxystrobin	Thấm nhanh, phổ tác dụng rộng, có khả năng bảo vệ dài ngày	Dùng trên ngô, lúa mì, lúa; kháng nấm lá, đốm nâu, gỉ sắt
Fluoxastrobin	Tác động mạnh, ổn định trong môi trường ẩm và mưa nhiều	Dùng nhiều ở các vùng mưa nhiều; hiệu quả cao với bệnh lá do nấm
Mandestrobin	Hiệu lực cao với bệnh thán thư, phấn trắng	Mới hơn, thường dùng trên nho, dâu, cây ăn trái cao cấp
Metominostrobin	Diệt nhanh, phổ rộng; diệt được cả nấm gây bệnh và cải thiện sinh trưởng cây	Phổ biến ở Nhật Bản và một số nước Châu Á; dùng nhiều trên lúa

6. Thách thức về kháng thuốc và cách quản lý

Do Strobilurin có cơ chế tác động rất đặc hiệu trên một vị trí duy nhất của tế bào nấm, nên nguy cơ nấm phát triển khả năng kháng thuốc rất cao. Các đột biến tại vị trí mục tiêu (Qo site) hoặc sự xuất hiện con đường thay thế trong tế bào nấm đã được ghi nhận là nguyên nhân gây kháng thuốc.

Để hạn chế hiện tượng này, kỹ sư và nông dân cần:

• Luân phiên sử dụng thuốc trừ nấm có cơ chế tác động khác nhau, tránh lạm dụng Strobilurin liên tục.
• Kết hợp thuốc Strobilurin với các nhóm thuốc khác trong phun trộn hoặc xen kẽ.
• Theo dõi sát diễn biến bệnh và áp dụng liều lượng, thời điểm phun hợp lý.

7. Bảng So Sánh Các Sản Phẩm Thương Mại Chứa Nhóm Strobilurin (QoI) 📊

Tên sản phẩm	Hoạt chất chính	Công dụng chính	Nhà phân phối / sản xuất	Ghi chú nổi bật
AZOTOP 400SC	Azoxystrobin 250g/l + Difenoconazole 150g/l	Đặc trị lem lép hạt, đạo ôn, thán thư, đốm nâu, phấn trắng	Mekong Pesticide	Lưu dẫn mạnh, hiệu quả kép, phổ bệnh rộng
Bolivar 500WG	Kresoxim-methyl 500g/kg	Đặc trị bệnh thán thư, phấn trắng, đốm lá, rỉ sắt	Western Agrochemicals (liên kết Mekong)	Dạng hạt WG tan nhanh, hiệu quả chọn lọc – cây ăn trái
Amistar 250SC	Azoxystrobin 250g/l	Trị đạo ôn, lem lép, phấn trắng, sương mai	Syngenta	“Quốc dân” – phổ biến trên nhiều cây trồng
Custodia 320SC	Azoxystrobin 200g/l + Tebuconazole 120g/l	Đạo ôn, khô vằn, lem lép hạt, đốm nâu	ADAMA	Phối hợp hiệu quả dài, ít kháng thuốc
Nativo 750WG	Trifloxystrobin 500g/kg + Tebuconazole 250g/kg	Phấn trắng, rỉ sắt, khô vằn, đạo ôn, đốm vằn	Bayer Việt Nam	Hiệu lực mạnh, ít kháng, an toàn
Opera 150EC	Pyraclostrobin 133g/l + Epoxiconazole 50g/l	Đạo ôn, khô vằn, thán thư, rỉ sắt	BASF	Có “hiệu ứng xanh” – kích thích sinh trưởng
Filia 525SE	Azoxystrobin + Tricyclazole + Propiconazole	Trị đạo ôn, khô vằn, đốm nâu trên lúa	Syngenta	3 hoạt chất – phổ bệnh rất rộng
Gem 500SC	Trifloxystrobin 500g/l	Phấn trắng, nấm lá, nấm thân	Dow AgroSciences	Hoạt chất đơn – hiệu lực mạnh
Cabrio Top	Pyraclostrobin + Metiram	Phấn trắng, sương mai, thán thư (dưa, nho, cà chua…)	BASF	Tác động nhanh – phổ rộng trên cây ăn trái & rau màu

 

8. Nghiên cứu phát triển các dẫn xuất Strobilurin mới

Nhiều nghiên cứu tập trung vào thiết kế và tổng hợp các dẫn xuất Strobilurin mới với cấu trúc đa dạng, nhằm nâng cao hiệu quả diệt nấm, khả năng chống kháng thuốc và ổn định dưới ánh sáng mặt trời – một yếu tố làm giảm hiệu quả thuốc trong thực tế.

Ví dụ, các dẫn xuất chứa vòng benzothiazole đã cho thấy hoạt tính diệt nấm vượt trội so với thuốc chuẩn như Kresoxim-methyl, mở ra hướng phát triển thuốc trừ nấm thế hệ mới.

9. Tác động môi trường và an toàn sử dụng

Strobilurin được đánh giá là thuốc trừ nấm có độ rủi ro thấp hơn so với nhiều nhóm thuốc khác về mặt độc tính với người và động vật. Tuy nhiên, việc sử dụng lâu dài và dư lượng thuốc trong đất, nước có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến các sinh vật không mục tiêu như vi sinh vật đất, cá, động vật thủy sinh và động vật có vú.

Azoxystrobin – hoạt chất phổ biến nhất – đã được phát hiện tồn dư trong thực phẩm và môi trường với nồng độ có thể vượt mức cho phép, gây lo ngại về an toàn thực phẩm và môi trường.

Do vậy, cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn sử dụng, liều lượng, thời gian cách ly và áp dụng các biện pháp xử lý dư lượng thuốc như bioremediation (sử dụng vi sinh vật phân hủy thuốc) để giảm thiểu tác động tiêu cực.

10. Hướng dẫn sử dụng hiệu quả và an toàn cho kỹ sư và nông dân

• Phun thuốc khi bệnh mới xuất hiện hoặc ở giai đoạn đầu phát triển bệnh để đạt hiệu quả tối ưu.
• Kết hợp biện pháp canh tác tổng hợp như chọn giống kháng bệnh, vệ sinh đồng ruộng, quản lý nước hợp lý.
• Luân phiên hoặc phối hợp thuốc trừ nấm với các cơ chế khác để tránh kháng thuốc.
• Đảm bảo phun thuốc đều, đủ liều và đúng thời điểm để thuốc phát huy tối đa tác dụng.
• Theo dõi diễn biến bệnh và điều chỉnh lịch phun phù hợp với điều kiện thực tế.
• Thực hiện các biện pháp bảo hộ lao động khi phun thuốc để đảm bảo an toàn cho người sử dụng.

Kết luận

Gốc Strobilurin là nhóm thuốc trừ nấm hiện đại, có hiệu quả cao và đa năng trong kiểm soát nhiều bệnh nấm phổ biến trên cây trồng. Với cơ chế tác động đặc hiệu, tính hệ thống và khả năng kích thích sinh trưởng cây, Strobilurin góp phần nâng cao năng suất và chất lượng nông sản. Tuy nhiên, nguy cơ kháng thuốc và tác động môi trường vẫn là thách thức cần được quản lý nghiêm ngặt. Việc áp dụng đúng kỹ thuật, phối hợp biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp sẽ giúp tận dụng tối đa lợi ích của hoạt chất này, bảo vệ mùa màng bền vững.

Nếu bạn là kỹ sư nông nghiệp hay nông dân, hãy sử dụng thuốc trừ nấm gốc Strobilurin một cách thông minh, khoa học để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho cả cây trồng, người sử dụng và môi trường nhé!

Tham khảo thêm nhóm hoạt chất khác:

• Nhóm Hoạt Chất Neonicotinoid
• Nhóm Hoạt Chất Pyrethroid
• Nhóm hoạt chất Avermectin
• Nhóm hoạt chất Organophosphate
• Thuốc bệnh nhóm hoạt chất gốc đồng