Thuốc gốc đồng (Copper) – “Áo giáp xanh” bảo vệ cây trồng Việt: Hiểu đúng, dùng chuẩn, mùa vụ bội thu

1. Thuốc gốc đồng là gì? Vì sao lại được gọi là “kháng sinh tự nhiên” của cây trồng?

Nhà nông chắc chắn đã nghe đến “thuốc gốc đồng” – một trong những nhóm thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) lâu đời và phổ biến nhất tại Việt Nam. Thuốc gốc đồng là các chế phẩm BVTV có thành phần hoạt chất chính là đồng (Cu), tồn tại dưới nhiều dạng như Copper Hydroxide, Copper Oxychloride, Copper Sulfate, Copper Oxide… Nhóm này hoạt động như một “hàng rào sinh học”, giúp cây trồng chống lại các loại nấm và vi khuẩn gây bệnh, đồng thời tăng sức đề kháng tự nhiên cho cây.

2. Tại sao thuốc gốc đồng vẫn được phép sử dụng tại Việt Nam?

Đây là câu hỏi nhiều bà con quan tâm, bởi thị trường thuốc BVTV luôn thay đổi, cập nhật liên tục. Theo Thông tư 25/2024/TT-BNNPTNT mới nhất, thuốc gốc đồng vẫn nằm trong danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam. Các hoạt chất như Copper Hydroxide, Copper Oxychloride, Copper Sulfate… đều có tên trong danh mục này, được phép lưu hành, sản xuất, nhập khẩu và sử dụng. Điều này giúp bà con yên tâm sử dụng mà không lo vi phạm pháp luật hay ảnh hưởng đến chất lượng nông sản xuất khẩu.

3. Công dụng nổi bật của thuốc gốc đồng

• Phòng và trị bệnh phổ rộng: Đặc biệt hiệu quả với các bệnh do nấm và vi khuẩn như sương mai, thán thư, cháy lá, đốm nâu, loét vi khuẩn, bạc lá, đốm vòng… trên nhiều loại cây trồng.
• An toàn cho cây trồng, ít kháng thuốc: Gốc đồng ít gây hiện tượng kháng thuốc, không làm cây bị “lờn thuốc” như nhiều loại hóa chất khác.
• Thân thiện môi trường: Sử dụng đúng liều lượng, thuốc gốc đồng không gây tồn dư độc hại, không ảnh hưởng đến đất, nước và hệ vi sinh vật có lợi.
• Tăng sức đề kháng tự nhiên: Đồng là vi lượng thiết yếu, giúp cây phát triển khỏe mạnh, tăng khả năng chống chịu với thời tiết và sâu bệnh.

4. Các loại thuốc gốc đồng phổ biến trên thị trường

• Copper Hydroxide: Dạng bột màu xanh, phòng trị sương mai, thán thư, cháy lá cho rau màu, cây ăn trái.
• Copper Oxychloride: Dạng bột/nước, hiệu quả với bệnh đốm nâu, loét vi khuẩn trên cam, quýt, cà chua, ớt…
• Copper Sulfate: Thường dùng pha chế dung dịch Bordeaux, phòng trị nấm bệnh cho lúa và cây ăn quả.
• Copper Oxide: Dạng bột đỏ, hiệu quả cao với nhiều loại bệnh trên cây công nghiệp, cây ăn quả.

Loại hoạt chất	Công thức / Thành phần	Cơ chế tác dụng	Ưu điểm	Hạn chế / Lưu ý
Đồng sunfat (Copper sulfate pentahydrate)	CuSO₄·5H₂O	Tỏa Cu²⁺ gây độc tế bào nấm, vi khuẩn, rêu… (nifa.usda.gov, npic.orst.edu)	Giá rẻ, dễ kiếm, dùng trong Bordeaux. Hữu cơ, được EPA chấp thuận	Dễ gây cháy lá, tích tụ Cu trong đất, độc với cá
Đồng hydroxide (Copper hydroxide)	Cu(OH)₂	Giống đồng sunfat, phá vỡ enzyme trong tế bào nấm	Ít dễ gây cháy lá, phổ biến nhất trong thuốc gốc đồng cố định.	Chi phí cao hơn sunfat, vẫn gây tích tụ đồng.
Đồng oxychloride (Cuprous oxychloride) & C‑O‑C‑S	Cu₂(OH)₃Cl hoặc hỗn hợp với copper sulfate	Giống trên	Ổn định về pH, kiểm soát tốt nhiều loại bệnh thực vật.	Có thể gây phytotoxic với cây nhạy cảm, cần đúng liều và bọc kỹ.
Oxide đồng (Cu₂O)	Cu₂O	Giống trên	Ít tan, giải phóng dần, ít gây cháy lá, tích tụ chậm.	Chi phí sản xuất cao, độ phủ thấp hơn, ít phổ biến ở VN.
Dicopper chloride trihydroxide (Basic copper chloride)	Cu₂Cl(OH)₃	Tự động giải phóng Cu²⁺ chậm	Hiệu quả cao, dùng trên nhiều cây trồng như trà, cà phê, cao su…	Giá thành cao, ít có mặt trên thị trường.
Bordeaux Mix (sunfat + vôi)	CuSO₄ + Ca(OH)₂	Kết hợp Cu²⁺ + khả năng kiềm, ổn định dung dịch, phòng ngừa sương bệnh	Hiệu quả phòng ngừa cao, bảo vệ lâu trên lá.	Gây tích tụ và ô nhiễm nếu dùng lâu, khó kết hợp thuốc khác, gây vôi bám trên lá.

Bảng so sánh các loại thuốc gốc đồng phổ biến dùng trong nông nghiệp, được tổng hợp từ các nguồn chính thống (US EPA, NPIC, PNWH, Cornell, Wikipedia…

5. Cách sử dụng thuốc gốc đồng hiệu quả và an toàn

• Đọc kỹ hướng dẫn trước khi dùng: Mỗi sản phẩm có liều lượng, cách pha khác nhau. Không tự ý tăng liều để tránh cháy lá, tồn dư đồng trong đất.
• Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát: Tránh phun lúc nắng gắt để không gây sốc cho cây.
• Luân phiên với các nhóm thuốc khác: Nên luân phiên gốc đồng với các nhóm hoạt chất sinh học, hữu cơ để hạn chế nguy cơ kháng thuốc.
• Bảo hộ lao động đầy đủ: Đeo khẩu trang, găng tay khi pha và phun thuốc để bảo vệ sức khỏe.

6. Lưu ý khi sử dụng thuốc gốc đồng

• Không phun lên hoa, trái non để tránh gây cháy, rụng trái.
• Không dùng quá liều hoặc phun liên tục nhiều lần trên cùng một vụ.
• Lưu trữ thuốc nơi khô ráo, tránh xa tầm tay trẻ em.

7. So sánh thuốc gốc đồng và các loại thuốc hóa học khác

Tiêu chí	Thuốc gốc đồng	Thuốc hóa học khác
Phổ tác động	Rộng (nấm, vi khuẩn)	Thường chuyên biệt
Nguy cơ kháng thuốc	Thấp	Cao nếu lạm dụng
An toàn với môi trường	Tương đối cao	Có thể gây tồn dư, ô nhiễm
Giá thành	Phải chăng	Đa dạng, thường cao hơn
Đối tượng sử dụng	Rộng, nhiều loại cây trồng	Tùy loại, có thể hạn chế

8. Thuốc gốc đồng có dùng được cho rau an toàn, cây ăn trái xuất khẩu?

Câu trả lời là CÓ, nếu sử dụng đúng liều lượng, đúng thời gian cách ly theo khuyến cáo của nhà sản xuất và quy định của Bộ Nông nghiệp. Tuy nhiên, bà con cần chú ý chọn sản phẩm đã đăng ký cho loại cây trồng mình canh tác và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sử dụng để đảm bảo an toàn thực phẩm và xuất khẩu.

🔍 Tóm tắt nhanh

Cơ chế chung: Thuốc gốc đồng là thuốc tiếp xúc, không có tác dụng chữa bệnh, chỉ phòng ngừa. Giúp phá vỡ tế bào nấm, vi khuẩn trên bề mặt lá.

Ưu điểm:

• Phổ rộng, hiệu quả cao đối với nấm và vi khuẩn gây bệnh.
• Một số được phép dùng trong sản xuất hữu cơ (chỉ khi tuân thủ liều lượng tối đa: ≤6 kg Cu/ha/năm tại EU)

Hạn chế:

• Dễ tích tụ trong đất, gây độc cho sinh vật đất và thủy sinh.
• Có thể gây cháy lá nếu sử dụng không đúng thời điểm, liều lượng không phù hợp.
• Tương kỵ với thuốc acid hoặc chất bám dính (surfactant), dễ tăng độc.

Kết luận: Thuốc Gốc Đồng “Lá chắn xanh” cho mùa vụ bội thu

Tóm lại, thuốc gốc đồng là lựa chọn an toàn, hiệu quả và hợp pháp cho bà con nông dân Việt Nam trong phòng trừ nhiều bệnh hại cây trồng. Khi sử dụng đúng cách, đây chính là “áo giáp xanh” bảo vệ cây trồng khỏi nấm, vi khuẩn, giúp cây khỏe, trái ngọt, mùa vụ bội thu.

Tham khảo thêm các nhóm hoạt chất thuốc bảo vệ thực vật khác

• Nhóm Hoạt Chất Neonicotinoid
• Nhóm Hoạt Chất Pyrethroid
• Nhóm hoạt chất Avermectin
• Nhóm hoạt chất Organophosphate
• Nhóm hoạt chất Spinosyns