Bifenthrin – Hoạt chất thuốc trừ sâu phổ rộng và ứng dụng thực tiễn

• Công thức hóa học: C₂₃H₂₂ClF₃O₂
• Khối lượng phân tử: 422,9 g/mol
• Tính chất phân tử: vòng phenoxybenzyl gắn với chuỗi ester bifluorobiphenyl — ưa dầu, khó tan trong nước (≈0,1 mg/L ở 25°C)
• Độ ổn định: Ổn định trong môi trường axit và trung tính; phân hủy nhanh trong kiềm mạnh

Các đặc tính ưa dầu và bám dính lên bề mặt lá, đất và vật chất hữu cơ giúp bifenthrin duy trì hiệu lực kéo dài trong điều kiện khí hậu nhiệt đới.

Phân loại và cơ chế tác động

Theo IRAC (Insecticide Resistance Action Committee), Bifenthrin thuộc Nhóm 3A — các hoạt chất tác động lên kênh ion Na⁺ của màng thần kinh côn trùng.

Cơ chế sinh lý học

Bifenthrin làm kéo dài thời gian mở của kênh natri (Na⁺ channel) trên màng tế bào thần kinh. Hậu quả sinh lý gồm:

1. Kích thích thần kinh quá mức (depolarization kéo dài)
2. Co giật — tê liệt
3. Tử vong của côn trùng

Khác với các gốc thuốc nhóm carbamate hoặc organophosphate – lân hữu cơ (ức chế cholinesterase), bifenthrin không tác động trực tiếp lên enzym — do đó độc tính cấp cho động vật có vú và cây trồng ở mức thấp hơn tương đối.

Tính chất lý – hóa quan trọng

Nhờ bền ánh sáng và kỵ nước, Bifenthrin phù hợp cho vùng mưa ẩm cao như Lâm Đồng Tây Nguyên và Đông Nam Bộ.

Công dụng và ứng dụng nông nghiệp

Phổ tác động sinh học

Liều lượng và phương pháp sử dụng (tham khảo)

Lưu ý: tránh pha với thuốc có tính kiềm mạnh (Bordeaux, Ca(OH)₂). Tránh phun khi cây đang ra hoa rộ.

So sánh độ hiệu quả với các pyrethroid tương tự

Nhận xét: Bifenthrin có tốc độ knockdown chậm hơn một số pyrethroid khác nhưng tồn lưu lâu hơn — phù hợp quản lý những sâu có vòng đời dài hoặc tái xâm nhập.

Các sản phẩm thương mại chứa Bifenthrin tại Việt Nam (ví dụ)

Phân tích học thuật về CINING 15SC

Thành phần: Flonicamid (10%) + Bifenthrin (5%).
Cơ chế phối hợp: Flonicamid ức chế tuyến nước bọt, giảm chích hút; Bifenthrin tác động tiếp xúc – vị độc. Sự phối hợp tạo tác động kép: giảm ăn và tiêu diệt tiếp xúc, vừa nhanh vừa kéo dài.

Công thức SC giảm dung môi hữu cơ so với EC, ít mùi, thân thiện hơn với người sử dụng.

Ứng dụng thực tế: Hiệu quả cao trên bọ trĩ, rầy mềm, sâu vẽ bùa, sâu xanh, nhện đỏ ở rau màu, cà phê, hồ tiêu, cây ăn trái và hoa kiểng.

Quản lý kháng thuốc và xu hướng bền vững

Cơ chế kháng đã ghi nhận

• Đột biến kdr (knockdown resistance) thay đổi cấu trúc kênh Na⁺.
• Tăng biểu hiện enzyme giải độc (cytochrome P450, esterase).

Nhiều quần thể sâu hại ở vùng thâm canh đã ghi nhận dấu hiệu kháng nhẹ; cần giám sát định kỳ.

Nguyên tắc quản lý kháng hiệu quả

• Luân phiên nhóm hoạt chất theo mã IRAC (ví dụ: 3A → 1B → 6 → 28).
• Không phun liên tiếp bifenthrin quá 2 lần/vụ.
• Kết hợp biện pháp sinh học: thả thiên địch, trồng cây dẫn dụ, quản lý độ ẩm.
• Sử dụng phối hợp đa cơ chế (ví dụ Flonicamid + Bifenthrin) để giảm áp lực chọn lọc.

Hướng phát triển tương lai

Các nghiên cứu hướng tới: microencapsulation (vi nang) kiểm soát giải phóng, tổ hợp với peptide sinh học hoặc pheromone, và công thức thân thiện sinh thái để giảm độc tính cho ong và thủy sinh. Mục tiêu là cân bằng hiệu lực và an toàn — hướng tới nông nghiệp xanh.